Wist je dat sommige brieven in blikken verstuurd zijn? Dit is het geval met de Blikpost die wordt besproken in dit artikel van Alain Israël, voorzitter van de Thematische Club van het Rode Kruis.
Een beetje geschiedenis
De Tonga-archipel bestaat uit meer dan 170 geïsoleerde eilanden in Polynesië en maakt deel uit van Oceanië.
De eilanden werden ongeveer 2500 jaar geleden voor het eerst bewoond. Geleidelijk aan ontwikkelden de Polynesiërs van Tonga een sterke en duidelijke etnische identiteit en cultuur. Niuafo’ou, een koninkrijk onder Brits protectoraat sinds 1851, ook bekend als Tin Can Mail Island en voorheen Good Hope Island is een vulkanisch eiland ten noorden van Tonga in de Stille Oceaan. Het wordt gevormd door verschillende vulkanische meren in het midden van de hoofdkrater, waarvan de kegel is ingestort na een uitbarsting.
De rotsachtige kustlijn en het ontbreken van een lagune maken het erg moeilijk voor boten. De vulkaan is nog steeds actief en opeenvolgende uitbarstingen hebben lavastromen achtergelaten over het hele zuidwestelijke deel. Het eiland is ook kwetsbaar voor cyclonen.
Het eiland werd rond het 1e millennium bevolkt door Polynesiërs en ontwikkelde belangrijke betrekkingen met de omliggende eilanden, met name Wallis. In de 13e of 14e eeuw werd Niuafo’ou veroverd door de Tonganen, die er verschillende opperhoofden installeerden, waaronder Fotofili en daarna Fusitu’a. Geïsoleerd en moeilijk bereikbaar leefde Niuafo’ou tot de 20e eeuw in relatieve onafhankelijkheid van de Tongaanse overheersing en ontwikkelde het zijn eigen taal en cultuur. In de 19e eeuw bekeerden protestantse en daarna katholieke missionarissen de bevolking tot het christendom
In 1882 werd William Travers, de manager van een grote plantage, “achtergelaten” op een van deze kleine eilanden halverwege Fiji en Samoa, zonder communicatie met de buitenwereld. Hij zag oceaanstomers voorbij varen, maar geen van hen meerde ooit aan omdat het eiland geen haven of strand had. Hij had een origineel idee en vroeg de postautoriteiten van Tonga om hem zijn post te sturen in tinnen koekblikken, die aan land gedragen zouden worden door zwemmers. Zo ontstond de TIN CAN MAIL service.
Geblikte mail
Communicatie was niet zo eenvoudig als tegenwoordig en zonder het gebruik van moderne technologie was het versturen van post aan het eind van de 19e eeuw een belangrijke manier om met elkaar in contact te blijven. Maar stel je voor dat je op een eiland zou zitten dat zo geïsoleerd was dat het bezorgen van post een echte uitdaging was. Op het Tongaanse eiland Niuafo’or is er geen diepwaterhaven en werd de post een mijl uit de kust overboord gegooid.
De post, verpakt in bakpapier en geplaatst in metalen dozen, werd opgehaald door zwemmers die de schepen naderden. Dit was niet zo ongewoon voor de eilandbewoners, want velen visten in het water. Maar door de sterke stroming en het door haaien geteisterde water kon het wel 6 uur duren om de achtergelaten post op te halen.
In de jaren 1930 en 1940 werd het een toeristische attractie omdat cruisepassagiers graag toekeken hoe de oorspronkelijke bewoners de post ophaalden. Al snel liepen de meeste cruiseschepen Tin Can Island aan om het spektakel te bekijken. Vanwege de ongebruikelijke ophaalmogelijkheden werd de post gemarkeerd als “Tin Can Mail”, waardoor verzamelaars erg geïnteresseerd raakten in dit exotische postsysteem. De toegevoegde “stemples”‘ lieten zien dat de post inderdaad de reis had gemaakt
In het begin van de jaren 1930 werd een zwemmer helaas gebeten door een haai en zijn verwonding bleek fataal. Dit leidde ertoe dat de Tongaanse regering zwemmen verbood om post op te halen. Het was toen alleen toegestaan in kano’s en de “Tin Canoe Mail” postzegel werd gebruikt. Deze nieuwigheid is zeer gewild bij verzamelaars over de hele wereld.
Nadat een haai in 1931 een inheemse zwemmer doodde, werden de posttransfers gehandhaafd, niet langer door te zwemmen met een boei om de blikken doos met de post voort te trekken, maar per pirogue
De operatie werd geleid door een Duitser met de naam Walter George QUENSELL die in 1928 aankwam en grotendeels een commercieel karakter had gekregen.
Het Koninkrijk werd onafhankelijk op 4 juni 1970. De dienst eindigde in 1983 toen er een landingsbaan op het eiland werd gebouwd.
Enkele brieven uit die tijd
Geïllustreerde brief geadresseerd aan de Eerwaarde Bisschop in Jeruzalem, Palestina en gefrankeerd met twee Tonga zegels van 1 en 1½ pa’angas, geannuleerd te Niuafo’ou, Tonga in september 1937. Verschillende stempels op de voor- en achterkant getuigen van het vervoer door TIN CAN MAIL. De 1½ p. zwarte “Reine Salote” zegel met schildpad watermerk, tanding 14 en de andere 1 p. rood-bruin en zwart “Breadfruit Tree” ten behoeve van het Rode Kruis met schildpad watermerk, ook tanding 14. Dezelfde postzegel werd uitgegeven voor het huwelijk van Koning George II, met opdruk “T – L 1 juni. 1899” (de letter T is de beginletter van Koning Taufa’ahua’s achternaam; de letter L die van Koningin Lavinia’s achternaam. Op dit blok van vier postzegels ten behoeve van het Rode Kruis staat een fout op de zegel linksonder op deze datum uit 1889.
Deze brief verliet Brooklyn YN. op 1 oktober 1934 voor Niuafo’ou Island Tonga, gefrankeerd met de United States of America 5 c. blauwe “Th. Roosevelt” type postzegel. Er zijn relatief weinig brieven bekend.
Brief vertrokken van Niuafo’ou op 13 augustus 1934 uit Tonga naar Chicago USA, gefrankeerd met de “Reine Salote” type zegel op 2½ p. ultramarijn geannuleerd met de Niuafoou klauw en het paarse “Tin Canoe Mail” cachet.
Jubileumbrief uit Tonga, 12 oktober 1938, met een typefout op de Judilee-stempel.
Verso van “Tin Canoe Mail” eilandbrief van Niuafo’ou naar Tonga, met talrijke afstempelingen.
Bronnen
Israël Philatelist – revue d’automne 2023.
Doar Ivri – tijdschrift CFPI mei-augustus 2024.
Can mail.
Wikipédia.
